असोज १६ । राजनीतिक अस्थिरता, पूर्वाधारको अभाव, भ्रष्टाचार, असक्षम कर्मचारीतन्त्र तथा नीतिगत अस्थिरताका कारण व्यवसाय गर्ने वातावरण बिग्रँदै गएकोले नेपालले आफनो प्रतिस्पर्धी क्षमता गुमाउँदै गएको छ । वल्र्ड एकोनोमिक फोरमद्वारा हालै सार्वजनिक विश्वको प्रतिस्पर्धी क्षमता २०१६ का अनुसार नेपाल गत वर्षभन्दा सूचकांकमा एक तह माथि उक्ले पनि दक्षिण एसियाको तेस्रो प्रतिस्पर्धी अर्थतन्त्रबाट तल झरेर चौथो हुन पुगेको छ । निरन्तरको राजनीतिक संक्रमण तथा औद्योगिक असुरक्षा तथा ऊर्जाजस्ता अत्यावश्यक पूर्वाधार अभावले पनि नेपालको प्रतिस्पर्धी क्षमतामा ह्रास आएको हो । गत वर्षको प्रतिवेदन अनुसार नेपालको दक्षिण एसियामा भारत तथा श्रीलंकापछि प्रतिस्पर्धी अर्थतन्त्र रहेकोमा यस वर्ष भुटानले उछिनेको हो । विश्वको प्रतिस्पर्धी क्षमता २०१६ को सूचकांक अनुसार दक्षिण एसियामा भारत ३९औं स्थानमा, श्रीलंका ७१औं स्थानमा र भुटान ९७औं स्थानमा रहेका छन् । नेपाल भने १३८ राष्ट्रको सूचीमा ३.८७ अंकका साथ ९८औं स्थानमा छ । नेपालभन्दा पछाडि बंगलादेश १०६ स्थानमा र पाकिस्तान १२२ स्थानमा छन् । विश्वको प्रतिस्पर्धी क्षमता २०१५ मा नेपाल १४० राष्ट्रको सूचीमा १००औं स्थानमा थियो । सूचकांकको आधारमा नेपाल एक स्थान उक्ले पनि दक्षिण एसियाका अन्य देशको दाँजोमा प्रतिस्पर्धि क्षमता भने गुमाउँदै गएको हो । यति हुँदाहुँदै पनि, प्रतिवेदनका अनुसार, नेपाल दक्षिण एसियामै सबैभन्दा राम्रो बृहत आर्थिक वातावरण भएको देशमा पर्छ । त्यस्तै, स्वास्थ्य तथा प्राथमिक शिक्षामा पनि नेपाल दोस्रो उत्कृष्ट छ । ‘तर, पूर्वाधारको विषयमा भने नेपाल अत्यन्त नाजुक रहेको प्रतिवेदनले जनाएको छ । नेपालमा पूर्वाधारको गुणस्तर खस्केको छ,’ प्रतिवेदन भन्छ । प्रत्येक वर्ष वल्र्ड एकोनोमिक फोरमद्वारा सार्वजनिक गरिने विश्वको प्रतिस्पर्धी क्षमता सूचकांक आधारभूत आवश्यकता, सक्षमता अभिवृद्धि तथा नविन खोज र विकास जस्ता ३ प्रमुख सूचकका आधारमा तयार गरिन्छ । यस वर्षको प्रतिवेदन अनुसार नेपाल आधारभूत आवश्यकता र सक्षमता अभिवृद्धि दुवै सूचकमा ९८औं स्थानमा र नविन खोज र विकासको सूचकमा अत्यन्त कमजोर अर्थात १२७औं स्थानमा छ । अर्थतन्त्र प्रतिस्पर्धी भएपछि विदेशी लगानीकर्ताको आकर्षण बढ्नुका साथै देशको आर्थिक स्तर पनि बढ्ने प्रतिवेदनले जनाएको छ ।

bishwoko prstispardhi chhyamata nepal