काठमाडाैँ – न्यायपालिका एक चाेटी फेरि पाकिस्तानमा सर्वोच्च मध्यस्थ बन्न पुगेको छ। यसले जेलमा रहेका पूर्व प्रधानमन्त्री नवाज शरीफलाई देश छाड्न मद्दत पुर्‍यायो, र वर्तमान सेना प्रमुख जनरल कमर जावेद बाजवाको निरन्तरतामाथि प्रश्न चिन्ह लगायो र अब अर्को जेलमा रहेका विपक्षी नेता पूर्व राष्ट्रपति आसिफ जरदारीलाई राम्राे सँग राहत प्रदान गर्न सक्छ।

पाकिस्तानको राजनीतिका तीन प्रमुख मूलभूत स्तम्भहरू मध्ये - सेना, नागरिक सरकार र न्यायपालिका, जब अर्को दुई कमजोर हुन्छन् वा गल्ती गर्दछन् तब एउटालाइ लाभ हुन्छ। शटहरूलाइ कल गर्नकाे लागि अब न्यायपालिकाको पालो हो।

निवर्तमान मुख्य न्यायाधीश सय्यद आसिफ खोसाले प्रधानमन्त्री इमरान खानलाई सार्वजनिक रूपमा अपमान गरे जसले अदालतले नवाजको मेडिकल उपचारका लागि बाहिरिने सुविधा दिएका थिए, जसमा सरकारले एक महिनाको लागि रोक लगाएको थियो।

खोसाले खानलाई सम्झाए कि लाहोर हाईकोर्टले नवाजलाई सरकारसँगको सुस्पष्ट समझदारीमा राहत प्रदान गरेको थियाे। जुन मेडिकल रिपोर्टले गम्भीर समस्याहरूको संकेत गरे पनि नवाजको प्रस्थान रोक्नको लागि राजनीतिक दबाव र सार्वजनिक आक्रोशको कारण देखा पर्न चाहँदैन।

"हामीलाई गाली नगर्नुहोस्," खोसाले भने, रेकर्डमा जब खानले न्यायपालिकाको पूर्ण आलोचना गरे , तब सार्वजनिक कल्याणकारीलाई सुविधा पुर्‍याउन काे लागि "सहयोग" काे माग गरे। सरकारले नवाजको मामलामा आफै निष्कनकाे लागि न्यायिक मार्ग प्रयोग गरेको थियो। त्यो टेक अफ भएपछि खान र उनको सरकार, जुन पछि लन्डन गएका थिए। नवाजको स्वास्थ्य अवस्थाको बारेमा तल्लाे स्तरकाे टिप्पणी गरी राखे।

अब, खानले जरदारीको सवालमा न्यायपालिकाको सहयोग खोजेका छन। इस्लामाबाद हाईकोर्टले जरदारीको बिरामीको गम्भीरता निर्धारण गर्न मेडिकल प्यानल गठन गरेको छ, स्पष्टतः उनलाई उपचारका लागि स्वतन्त्र हुन आवश्यक छ कि छैन भनेर निर्धारण गर्नेछ।

विश्लेषकहरू भन्छन कि खान सरकार जसले भ्रष्टाचारलाई चुनाव जित्न ठूलो मुद्दा बनायो, पूर्व शासकहरूको पछि लागिरहेको छ र न्यायपालिका प्रयोग गर्न चाहान्छ, यो कुरा पछिल्लो कुरा हो।

सरकारको विरुद्ध खोसाले दिएको टिप्पणीबाट उत्साहित र जरदारीलाई अदालतबाट राहत पाउने आशामा उनका वकिलहरू जरदारीको स्वास्थ्य अवस्थाको विस्तृत विवरण लिएर इस्लामाबाद उच्च अदालतमा मुद्दा हालेका छन्।

समग्रमा विपक्षीले सर्वोच्च अदालतको खोसा नेतृत्वको पीठबाट खान सरकारलाई तीन वर्षको म्याद थपेको बेला जनरल बाजवालाई मात्र ६ महिनाको म्याद थपेर गम्भीर विवादमा छाेडेकाे छ। सरकारलाई एक कानून पारित गर्न र थप विस्तार सुनिश्चित गर्न अवस्थित प्रक्रियाहरूलाई सुचारु गर्न निर्देशन गरिएको छ।

शीर्ष अदालतले विगतका मुद्दाकाे बारेमा प्रश्न उठायो र सेना ऐनले चलाएको तरिका र सरकारले बाजवालाई तीन बर्षको म्याद प्रदान गर्न अपनाएको प्रक्रियामा गम्भीर कमजोरीहरू भेट्टाए। प्रधानमन्त्रीको रूपमा खानले बाजवालाई अगस्तमा 'म्याद' दिएका थिए, सामान्यलाई खुशी पार्न र त्यसमा औपचारिक प्रक्रिया र प्रक्रियाहरू रोक्न खोजे। तर खोसाले घोषणा गरे कि राष्ट्रपतिले मात्र 'विस्तार' दिन सक्दछन्, त्यो पनि उचित नियम र प्रक्रियाहरू अन्तर्गत, प्रधानमन्त्रीले होइन। खानलाइ झुक्काइएकाे थियाे।

पाकिस्तानबाट प्रकाशित रिपोर्टहरूले संकेत प्राप्त भएकाे छ की जुन सात जनरलहरूकाे प्रमाेशनकाे बाटाे खानकाे अनुदानद्वारा अवरूद्द गरेकाे थियाे। उनले अप्रत्यक्ष रूपमा एक याचिकाकर्ता मार्फत अदालतमा पुगेका छन्। न्यायपालिकाकाे यी जनरलहरूका साथ मिलीभगतमा देखिन्थ्यो। हार्ने कुरा फेरि खान हो कि सेनाले कुनै पनि नागरिकको छानबिनप्रति दयालु व्यवहार गर्दैन।

यद्यपि उनका उत्तराधिकारी (जस्टिस गुलजार अहमद) घोषित भइसकेका छन तर न्यायधीश खोसाले यस महिनाको अन्तमा सेवानिवृत्त हुने भएका छन्। उनले खैबर पख्तूनख्वा प्रान्तमा रहेका मानव अधिकार सम्बन्धी मुद्दामा अर्को साल्भो निकालेको छ।

सर्वोच्च अदालतको खोसा नेतृत्वको पीठले बुधबार (डिसेम्बर ४) संघीय सरकारलाई बन्दीगृहमा राखेका व्यक्तिको सम्बन्धमा प्रतिवेदन पेश गर्न भन्यो जसको मुद्दालाई रिहाइ बोर्डमा पठाइएको थियो वा उनीहरूको रिहाइका लागि अदालत पठाइएको थियो।

"इन्टरमेन्ट सेन्टरमा रहेका व्यक्तिहरूको मुद्दालाई उनीहरूको नजरबन्द विस्तारका लागि समीक्षा बोर्डमा पठाइएको हो कि भनेर अदालतले सन्तुष्ट पार्न सक्नु पर्छ," मुख्य न्यायाधीश खोसाले भने। "अदालतले पक्राउ परेका व्यक्तिहरुमा मौलिक अधिकार लागू हुन्छ भन्ने कुरामा विश्वास भयो भने यो मुद्दा हराउनेछ" उनले भने।

सर्वोच्च अदालतले विपक्षी पीपीपी नेता फरहतुल्ला बाबर, मानव अधिकारकर्मी अफ्रसियाब खट्टक, बुशरा गोहर र रुबिना सैगोलले दायर गरेकाे याचिकामाथि सुनवाइ गर्दै यस्ताे निर्देशनहरू जारी गर्याै। सिभिल पावर अध्यादेश २०१९ लाई खैबर लख़्तुनवा चुनौती दिँदै। यो संवेदनशील मुद्दा हो जसले नागरिक सरकारलाई तल्लाे स्तरकाे नजरले हेरेर फाल्छ, विपक्षी र मानव अधिकार निकायलाई सहयोग गर्दछ, र न्यायपालिकालाई निर्णय गर्ने सर्वोच्च शक्ति दिन्छ।