अन्तरिक्षबाट भग्नावशेष ट्र्याक गर्न भारतले पायो पहिलो लिक्विड मिरर टेलिस्कोप
नयाँ दिल्ली । भारतले उत्तराखण्डको नैनितालमा २४५० मिटरको उचाइमा रहेको पहाडमा देशकै पहिलो र एसियाकै सबैभन्दा ठूलो टेलिस्कोप स्थापना गरेको छ। जसले आकाशबाट खसेको भग्नावशेष र क्षुद्रग्रहजस्ता क्षणिक वस्तुहरूमाथि निगरानी राखेको छ।
भारत, बेल्जियम र क्यानडाका खगोलविद्हरूद्वारा निर्मित, इन्टरनेशनल लिक्विड-मिरर टेलिस्कोप (आईएलएमटी) ले माथिबाट जाने आकाशको पट्टीलाई हेरेर सुपरनोभा र धेरै आकाशगंगाहरू अवलोकन गर्न पनि मद्दत गर्नेछ।
आर्यभट्ट रिसर्च इन्स्टिच्युट अफ अब्जर्भेसनल साइन्सेज (एआरआईईएस) को देवस्थल अब्जर्भेटरी क्याम्पसमा नयाँ उपकरण राखिएको छ। यसमा प्रकाश जम्मा गर्न र फोकस गर्न तरल पाराको पातलो फिल्मबाट बनेको ४मिटर-व्यासको घुम्ने ऐना छ। माइलरको अर्को पातलो पारदर्शी फिल्मले पारालाई हावाबाट बचाउँछ।
आईएलएमटी परियोजना वैज्ञानिक डा. ब्रजेश कुमारले टेलिस्कोपले यस वर्षको अन्त्यमा नियमित विज्ञान सञ्चालन सुरु गर्ने अपेक्षा गरिएको बताए। डाटाले हाम्रो आकाशबाट गुज्रिरहेको चर र क्षणिक तारकीय स्रोतहरू पहिचान गर्न मद्दत गर्नेछ। आईएलएमटीद्वारा अवलोकन गरिएका वस्तुहरूलाई वर्गीकरण गर्न बिग डाटा र आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स/मेसिन लर्निङ एल्गोरिदमहरू लागु गरिनेछ।
'म आशावादी छु कि यस परियोजनाले वैज्ञानिक र ईन्जिनियरिङ् पृष्ठभूमिका धेरै युवालाई चुनौतीपूर्ण समस्याहरू लिन आकर्षित र उत्प्रेरित गर्नेछ,' प्रो दीपंकर बनर्जी, निर्देशक, एआरआईएसले भने। अब्जरभेटरीमा अहिले दुईवटा ४ मिटर वर्गको टेलिस्कोप आइएलएमटी र देवस्थल अप्टिकल टेलिस्कोप (डट) रहेको उनले बताए।
३.६ मिटर डीओटी, परिष्कृत ब्याक-एन्ड उपकरणहरूको उपलब्धताको साथ, छेउछाउको आईएलएमटीसँग भर्खरै पत्ता लगाइएका क्षणिक स्रोतहरूको द्रुत फलो-अप अवलोकनहरूलाई अनुमति दिनेछ।
