'एक चीन नीति'बाट अघि सरेर चिनियाँ नीति अँगाल्दै नेपाल
काठमाडौं- प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’को हालैको चीन भ्रमणले ‘एक चीन नीति’ र ‘एक चीन सिद्धान्त’मा नेपालको अडानबारे अन्योल पैदा भएको छ। चीनको आठ दिने भ्रमण सकेर नेपाल फर्किएका प्रधानमन्त्री चीनको पक्षमा लागेको र चिनियाँ सिद्धान्त अँगालेको टिप्पणी भइरहेको छ।
'नीति' र 'सिद्धान्त' शब्दहरू उस्तै लाग्न सक्ने भएता पनि तिनीहरूबीच महत्त्वपूर्ण भिन्नता छ। तर, प्रधानमन्त्री प्रचण्डको चीन भ्रमणका क्रममा जारी गरिएका विज्ञप्ति र त्यसपछिको संयुक्त वक्तव्यले ‘एक चीन नीति’ र ‘चीन सिद्धान्त’ दुवैलाई उल्लेख गर्दै विषयलाई थप पेचिलो बनाएको छ ।
प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र उनका चिनियाँ समकक्षीबीच भएको द्विपक्षीय भेटपछि अक्टोबर ९ मा नेपाल र चीनले जारी गरेको संयुक्त विज्ञप्तिमा ‘एक चीन सिद्धान्त’ भनिएको छ।
‘नेपाली पक्षले एक चीन सिद्धान्तप्रति दृढ प्रतिबद्धता दोहोर्याएको छ। चीन सरकार सिंगो चीनको प्रतिनिधित्व गर्ने एक मात्र वैधानिक सरकार हो र ताइवान चीनको भूभागको अविभाज्य अंग भएको स्वीकार गर्दै नेपाली पक्ष ‘ताइवानको स्वतन्त्रता’को विरुद्धमा रहेको' संयुक्त विज्ञप्तिमा उल्लेख छ।
यसअघि नेपालले चीनसँगको संयुक्त विज्ञप्ति र विज्ञप्तिमा ‘एक चीन नीति’ लाई निरन्तरता दिएको थियो। नेपालले प्रयोग गरेको शब्दावली सधैं ‘एक चीन नीति’ थियो। तर, प्रधानमन्त्री प्रचण्डको भ्रमणका क्रममा जारी गरिएको संयुक्त वक्तव्यले ‘सिद्धान्त’लाई ‘नीति’ ले प्रतिस्थापन गरेको पहिलो उदाहरण हो।
बेइजिङबाट संयुक्त विज्ञप्ति जारी हुनुभन्दा तीन दिनअघि प्रधानमन्त्री प्रचण्डले अक्टोबर ६ मा चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङसँग हाङ्जाओमा भएको भेटपछि यो परिवर्तन भएको हो।
राष्ट्रपति सीसँगको भेटपछि बेइजिङस्थित नेपाली दूतावासले जारी गरेको विज्ञप्तिमा प्रधानमन्त्री प्रचण्डले एक चीन नीतिप्रति आफ्नो प्रतिबद्धता दोहोर्याएको उल्लेख गरिएको छ ।
राष्ट्रपति सी जिनपिङले नेपाल र चीनबीचको घनिष्ठ मित्रता, असल छिमेकी र द्विपक्षीय सहयोगप्रति खुशी व्यक्त गरे। उनले नेपालको एक चीन नीतिको प्रशंसा गर्दै नेपालको सार्वभौमसत्ता, भौगोलिक अखण्डता र आर्थिक विकासमा चीनको समर्थन रहेको बताए।
चीनबाट फर्किएपछि प्रधानमन्त्री प्रचण्डले त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थलमा व्यक्तिगत रूपमा ‘एक चीन सिद्धान्त’ उल्लेख नभएको प्रेस नोट पढेका थिए। प्रेस नोटमा ‘एक चीन नीति’ एक पटक मात्र उल्लेख गरिएको थियो।
अक्टोबर ८ मा बेइजिङमा भएको द्विपक्षीय भेटका क्रममा प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र उनका चिनियाँ समकक्षी ली छ्याङले पनि ‘एक चीन सिद्धान्त’ भन्ने शब्द प्रयोग गरेको चिनियाँ परराष्ट्र मन्त्रालयले जारी गरेको विज्ञप्तिमा उल्लेख छ।
