पूर्वप्रधानमन्त्री केपी ओलीले बिहीबार प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको भारत भ्रमणलाई तल्लो स्तरमा टिप्पणी गरे, ‘किन गएको भारत, सिंगडा खान ?’ यो कुनै युवा संघको तल्लो तहको कार्यकर्ताको टिप्पणी होइन । प्रधानमन्त्री भइसकेको नेकपा एमालेका अध्यक्षको विश्लेषण हो । तसर्थ, प्रधानमन्त्री किन भारत जान्छन् वा उनी आफैं किन गएका थिए भन्ने खोजी गर्न आवश्यक छ ।
प्रधानमन्त्री प्रचण्डको भारत भ्रमण अवस्य हतारो र संशययुक्त छ । यसका बारेमा गम्भीर विश्लेषण र समीक्षा हुंने नै छ । तर, ओलीले भनेजस्तो सिंगडा खानका लागि मात्र नहोला । यहाँ, ओली किन भारत गएका थिए र के खाए भन्ने विवेचना गरिने छ ।
चीन कि भारत कहाँ पहिले भन्ने दोसाँधका बीचमा ओली भारत हानिएका थिए । उनी पहिले चीन गएको भए स्वभाविकरुपमा चीनसँग इन्धन खरिद सम्झौता हुंने थियो । प्रधानमन्त्रीका प्रमुख राजनीतिक सल्लाहकार बिष्णु रिमालले इन्धन खरिद सम्झौता हुंने मिति र तेल आउने समयका बारेमा सार्वजनिकरुपमा बोलिसकेका थिए । अफसोच, ओली पहिले भारत गए । त्यहाँबाट फर्केपछि चीन हानिए । अनेकन सम्झौता भएपनि सबै नेपालीले चाहेको र पहिले नै सार्वजनिक भइसकेको इन्धन खरिद सम्झौता भएन । मतलब, सो सम्झौता ओलीले दिल्लीमा खाइसकेका थिए ।
ओलीले पारवहनलगायतका सम्झौता चीनसँग गरे । त्यसले ओलीको राष्ट्रवादी रुप आकाशियो । तर, यि सैद्धान्तिक सम्झौता हुँदै गर्दा तत्काल तेल आयात गर्ने सम्झौता सूचीबाट निकालिसकिएको थियो ।
पारवहन र रेलमार्ग लगायतका सम्झौता कार्यान्यवन हुन बर्षौ लाग्नेछ । अझ भनौँ कार्यान्वयनमै नआउँन पनि सक्छ । तर, इन्धन खरिद सम्झौता गरेको भए यतिन्जेल तेल आइसक्थ्यो । ओलीले चीनबाट तेल ल्याउने सम्झौता खारेज गर्ने भद्र सहमति दिल्लीमा गरेर बेइजिङ हानिएको रहस्य विस्तारै खुल्दैछ । सोही बखत उपप्रधानमन्त्री रहेका नेकपा एमालेका उपाध्यक्ष भीम रावलका शब्दमा तेल ल्याउने सम्झौता गर्न समय पुगेन । चीनबाट फर्केको ४ महिनासम्म सिंहदरबारमै रहेपनि समय नपाउनु ओलीको दोष की जनताको ?
ओलीले प्रचण्डलाई ध्यानाकर्षण पत्र बुझाउँदै महाकालीको प्रसंग पनि कोट्टाए । महाकालीको पानी आधा आधा हुने गरी परियोजनाको निर्माणका बारेमा उनले लिपिवद्ध सुझाव दिए । महाकालीबाट बिजुली निकालेर स्याटल्याइटबाट बेच्ने उद्घोष गर्दै महाकाली सन्धी गरेको २२ बर्ष भयो । ओलीजी, महाकालीबाट निकालियो बिजुली कता बेचियो । ‘नदी नै बेचेपछि के को बिजुली बेच्नु ?’ ओलीका महत्वपूर्ण सहकर्मी बामदेब गौतमले उतिबेला त्यसै भनेका होइन रहेछन् ।
एमालेका उपाध्यक्ष भीम रावलका शब्द सापट लिएर भन्ने हो भने उपल्लो कर्णाली सम्झौतामा राष्ट्रघात भएको छ । सो सच्याउन उनले २३ पृष्ठको सुझावपत्र पनि बुझाएका रहेछन् । तर, सम्झौता भइछाड्यो । राष्ट्रघाती सम्झौता गर्दा २०७१ असोज ३ गते साक्षी किनारा बस्ने बाध्यता ओलीलाई कहाँबाट आइलाग्यो ? तत्कालिन प्रधानमन्त्री सुशील कोइराला र भारतीय गृहमन्त्री राजनाथ सिंहको लहरैमा राष्ट्रवादी ओली नै बसेका हुन् र ? आँखा तिल्मिलाएको हो कि ? तर होइन रहेछ । ओली नै उपस्थित रहेको तस्बिरले प्रष्ट गर्दछ । तर, रावल सार्वजनिक अन्तरवार्तामा दाबी गर्दैछन्, ‘सो सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्दा ओली उपस्थित थिएनन् ।’
भारतीय दुतावासले समानान्तर सरकार चलाइरहेको छ नेपालमा । योजना आयोगमा भन्दा भारतीय दुतावासमा बढी प्रस्ताव पर्ने गरेका छन् । गाऊँदेखिका नेता र अगुवालाई भारत भारत परस्त बनाउँन भारतले लगानी गर्दै आएको छ । ओली प्रधानमन्त्री भएकै बेला अर्घाखाँचीमा सरकारी विद्यालयका विद्यार्थीले भारतको भजन गाए । ओली चुक्क बोलेनन् । दुतावासले स्वविवेकले नेपालमा मनलाग्दी खुद्रे लगानी गरेको छ । ओली सरकारका उपप्रधानमन्त्री चित्रबहादुर केसीका शब्दमा भारतको बुटी खाएकाले नेपालको रक्ष ागर्न सक्दैनन्, भारतीय दुतावासको लगानी देश टुक्राउनलाई हो ।
‘यो रोक्नु पर्दैन ?’ एउटी किशोरीले ओलीलाई प्रधानमन्त्रीबाट बर्हिमन भएपछिको पहिलो पत्रकार सम्मेलनमा सोधेकी थिइन् । उनले रोक्नुपर्ने विषय भएपनि प्रथामिकतामा नपरेको भनेर टारिदिए । तर, दुतावासबाट सबैभन्दा बढी लिने संस्थामा ओली संरक्षक रहेको मदन भण्डारी फाउण्डेशन पर्दछ । मदनजस्ता आदरणीय नेताको नाममा समेत दुतावासको पैसा ल्याउन पछि नपर्ने ओलीको राष्ट्रवाद कस्तो ? गम्भीर प्रश्नमा ओलीको हल्काफुल्का उत्तर थियो, ‘कहाँ मेरो कार्यकालको कुरा कहाँ मदन भण्डारी फाउण्डेशनको प्रसंग । तपाईको प्रश्न गम्भीर हो, त्यता ध्यान दिन भ्याइएन ।’
एमाले निकटका बुद्धिजिवीसँगको भेटमा ओलीले भनेछन्, ‘म पहिलेदेखि कै राष्ट्रवादी हो । महाकाली सम्झौताको पक्षमा म पहिला थिइनँ । तर, जीबनमरणको स्थितिमा मैले सम्झौताको पक्ष लिएँ ।’ ओलीले मदन भण्डारीको हत्याको प्रसंगपनि कोट्टाएको सो भेटमा सहभागी एक बिद्धानले अफ द रेकर्डमा बताएका छन् । ‘अहिले मलाई मर्न के को डर ?’ उनले हौस्सिदै भनेका थिए, ‘म झुक्दिनँ ।’ जीबनभर भारतसँग झुकेको र उत्तरार्धमा चलाखीपूर्ण तबरले नझुकेको झैं गर्ने ओलीको राष्ट्रवाद अकवरी होला ? यदि उनी नझुकेकै हुन्थे भने उनले चीनसँग इन्धन खरिद सम्झौता गरिछाड्थे ।
खाशमा नाकावन्दी सुशील कोइराला नेतृत्वको सरकार विरुद्ध लगाइएको थियो । भारतमा जेल पर्दा पाएको चुटाइका कारण सुशीलसँग भारतविरोधी मनोविज्ञान हावी थियो । सुशीललाई कमजोर बनाउन र शेरबहादुर देउवालाई पार्टी सत्ता सुम्पने दाउँपेचमा ओली राष्ट्रवादी बनाइए । ओली प्रधानमन्त्री भएपछि भारतले नाकावन्दी सहज बनाउँदै लग्यो, जबकी पहिले कडा गरिएको थियो । उनी प्रधानमन्त्री भएपछिको केही समयमा जीबन सामन्यप्राय बनेको थियो । उपेन्द्र यादवलगायतका नेताहरुको अनिच्छा विपरित नाका खोलियो । नाका खोल्नका लागि भारतका सबैभन्दा प्रिय पात्र राजेन्द्र महतोलाई माध्यम बनाइयो । दिल्लीमा उपचार गराइरहेका महतो सिंधै बालुवाटार प्रवेश गर्ने परिस्थिति भारतको योजना बाहेक के हुन सक्छ ?
देश आन्तरिक एकताले बलियो बन्छ । असन्तुष्ट नागरिकलाई निषेध गर्दा देश विखण्डनको दिशामा जान्छ । ओलीले असन्तुष्टलाई चिढाउने गतिविधि गरेकी सन्तुष्ट बनाउने ? समीक्षा आवश्यक छ । भारतीय प्रभावमा नपरेको थारु समुदायमा समेत भारत खेल्ने परिस्थिति बनाइएको छ । कालान्तरमा ओलीका कदम कसका लागि उपयोगी बन्दैछन् ? हेक्का राख्नै पर्छ । कर्णाली बचाउँने नाममा कैलाली र बर्दियालाई अलग गर्ने तर माथिल्लो कर्णाली परियोजना भारतलाई सुम्पने ओली आलोकको रहस्य के ?
ओलीमा राष्ट्रवादको वहश केन्द्रीकरण गरिंदा कयौँ जायज मुद्धाहरु ओझेल परेका छन् । उनलाई सत्तामा वस्दा अन्तिम घडीसम्म कस्ले साथ दिए ? त्यत्ति हेक्का राखे पुग्छ । कमल थापा अन्तिमसम्म सँगै रहे । थापा त्यस्ता नेता हुन जो मन्त्रिपरिषद्मा दोस्रो बरियतामा रहँदा भारतीय दुतावासलाई स्वविवेकले ३ करोडसम्म लगानी गर्ने छुट दिइएको थियो । उनलाई अन्तिम समयसम्म साथ दिने अर्का नेता विजयकुमार गच्छदार थिए । गच्छेदार त्यस्ता नेता हुन् जसले दलहरुका बीचमा पहिलो संविधानसभाको अन्तिम समयमा भएको भद्र सहमति हस्ताक्षर गर्नुपूर्व भारतीय दुतावास पु¥याएका थिए । त्यतिवेला सो कागज दुतावास नपुगेको भए परिस्थिति अर्कै हुन सक्थ्यो । साथ दिने केही राष्ट्रवादी पनि थिए । ति मध्येका एक चित्रबहादुर केसीकै शब्दमा भन्ने हो केसीले माथिल्लो कर्णाली सम्झौता खारेज गर्न मन्त्रिपरिषद्मा गरेको प्रस्ताव ओलीले अस्विकार गरेका थिए ।
ओलीले भने, प्रचण्ड सिंगडा खान भारत गएका हुंन । लामो समय भारतमा भुमिगत बसेका प्रचण्डलाई सिंगडा मनपनि पर्छ होला । प्रचण्डले जति नै सिंगडा खाउँन नेपालीलाई चिन्ता छैन । ओलीले जस्तो चीनसँगको इन्धन खरिद सम्झौता नखाउँन । प्रचण्ड पक्कै चीन जानेछन् । त्यतिबेला चीनसँग इन्धन खरिद गरुन् । नत्र हामी नेपालीलाई जुन जोगी आएपनि कानै चिरेका सिद्ध हुनेछन् ।
टिप्पणीः बिनोश शर्मा
prachanda india visit
