कतिपय मानिसहरुलाई कुनै काम गर्नै पर्ने हुन्छ, नगर्दा बेचैन हुन्छ ।सहन नसक्ने स्थिति पैदा हुन्छ । अनी उसले त्यो काम गरेरै छाड्छ । तर, काम गर्ने बित्तिकै सबै कहाँ सफल हुन्छन् र ?त्यस्तै भएको थियो पाँचथरका तिलबहादुर कार्कीलाई । कार्की जन्मदै शारीरिक रुपमा अशक्त थिए । उनको दुबै हात रखुट्टामा ६ वटा औलाहरु थिए । साथै दुबै खुट्टा नचल्ने लुलो थियो । २४ वटा औला भएकै आधारमा उनलाई गाउँभरि नै ‘अलछ्निा’ भनियो । जन्मने बित्तिकै उनको आमालाई पूर्वजन्मको पाप बोकेको भनेर गाली गरियो । उनी अपांग जन्मेकै कारणले भगवानको श्राप लाग्छ भनेर उनी र उनको आमालाई परिवारबाट छुट्टै बस्न लगाइयो । उनी जन्मिएपछि उनीसंगै उनको आमापनि बाख्राको खोरमा थुनिएर बस्नुपर्यो । उनले यो कुरा अलि बुझ्ने भएपछि थाहा पाए, उनी अशक्त भएकै कारणले उनको आमाले समाजबाट गाली खाइरहन्थिन् । गाउँलेहरु नानाभाती भन्थे ।

उनकी आमा सधैँ रुन्थिन् । उनी आमासंगै रुन्थे । समाजले उनी र उनको आमालाई देखेपछि ‘यी अलछ्निाको अनुहार देखियो अब के दशा लाग्ने हो ?’ भन्दै मुन्टो बटार्दै हिड्थे । त्यस्तो अवस्थामा उनीसँग आफ्नो जिन्दगीलाई धिक्कार्नुबाहेक अरु कुनै बिकल्प थिएन् । उनी सानै थिए । कलिलै उमेरमा जीवनसँग मात्र हैन समाजसँग संर्घष गर्दै थिए । केही गरेर देखाउनुपर्छ भन्ने ईख लिएरस्कुल गए ।तर, स्कुलमा उनलाइ हेप्ने र नानाभाती भन्ने प्रवृती फेरिएन् ।उनलाई जिस्काउने मात्र हैन, पिट्थे, खाजा खोसेर खाइदिन्थे । त्यस्तो प्रवृतीले उनलाइ असह्य भयो । उनी २ दिनभन्दा बढी स्कुल जान सकेनन् । उनलाई आधार दिने कोही थिएन । जता गएपनि तिरस्कार मात्र खेपिरहनु पर्ने बाध्यता थियो । ‘त्यस्तो अवस्थामा आमाको धेरै माया लाग्थ्यो ।’ कार्कीले भने–‘आमालाई गरेको अन्याय आँखामा झलझली आयो । केही नसोचि आत्महत्या गर्न गए । तर, मर्न सकिँन ।’ उनले खेतको बालीको किराफट्याङग्रा मार्ने विष खाएका थिए । पटक पटक गरेर उनले सात पटक विष खाए । तर,उनको जीवनदेखि नै मृत्यु टाढा भागिदियो । बाँच्न नसक्ने भएका उनी मर्न सकेनन् । त्यसपछि उनको बैचैनी झन बढ्दै गयो । उनी गाउछोडेर हिडेँ । 

पाचँथरदेखि काठमाडौंसम्म

पाचँथर छोड्दा उनी जम्मा सात वर्षको कलिलो बालक थिए । विं सं २०३८ पुषको जाडो महिना थियो । गाडीहरु धेरै चल्दैनन् थिए । हिँड्दै झापासम्म आइपुग्दा उनलाई दुई महिना लाग्यो । झापाबाट कसैले थाहा नपाउने गरि उनी गाडी चढे । गाडीको हुटमा सामान छोप्ने त्रिपाल थियो । त्रिपालमुनि लुुसुक्क लुकेर झापादेखि काठमाडौंसम्मको यात्रातय गरे । उनी काडमाडौंको रन्तपार्कमा ओर्लिँदा काठमाडौं भन्ने चलन थिएन् । त्यतिबेला काठमाडौंलाई राजाको गाउँ नेपाल भन्थे । त्यो समयमा काठमाडौं धेरै नै सफा र सुन्दर देखिन्थ्यो । जाडोको समय थियो ।काठमाडौंमा परिचित कोही थिएनन् । के गर्ने कहाँ जाने केही थाहा थिएन् ।अशक्त शरीर लिएर भोकै नाङगै धेरै भौतारिए । पुष महिनाको जाडोमा मुटु फुट्ने गरि कठ्याङिग्रए । बल्लत तल्ल बानेश्वर एभरेस्ट होटेल पछाडिको गजुरी हाटेलमा भाँडा माझ्ने काम पाए । होटेलको साहुले राति अबेरसम्म सुत्न दिँदैन्थ्यो ।

ठूलो होटेल भएकाले धेरै भाँडा माझ्नु पर्थ्याे । खान र सुत्न समयको तालमेल थिएन् । पैसा पनि दिँदैनथ्यो । दुई महिनासम्म भाँडा माझ्दा हात साबुन र पानीले खायो । उनी काम गर्न नसक्ने भएका थिए । एकदिन होटेलमा आएको ग्राहकले उनको अवस्था देखेर कागजमा एउटा सस्थाको नाम नाम लेखेर दिए । त्यही कागजको चिर्कटोे लिएर सोध्दैखोज्दै उनी जोरपाटीस्थित खगेन्द्र नवजीवन केन्द्रमा पुगे । त्यहाँको पालेले उनलाई भित्र छिर्न दिएन । जुनबाटो आएको त्यही बाटो जानु भन्दै थर्कायो । उनी त्यहाँबाट भावविभार हुँदै फर्किए । होटेलबाट भागेर हिडेको उनलाई त्यही फर्कन मन लागेन् । अन्त जाने ठाउँ कतै थिएन् । हिँडडुल गर्न नसक्ने अवस्था थियो । हात घाउभएर कुहिएकोले शरीर दुर्घन्धित थियो । काम गर्न कसैले दिँदैनन् थिए । उनले त्यही आफ्नो कमजोरीलाई हतियार बनाउने बिचार गरे । सास थाम्नका लागि भएपनि मागेर खाने बाटो रोजे ।

मागेर खानुबाहेक उनीसँग अरु कुनै बिकल्प थिएन् । त्यहाँबाट उनी माग्दै हिड्न थाले । जोरपाटी, बौद्धलगाययत उनका मागने क्षेत्र थिए । माग्दा पैसा धेरै जम्मा हुन्थ्यो । सुत्दा विहान उठ्दा पैसा लुटिसकेकोे हुन्थ्यो । जाडोमा संगै सुत्न आएका साथीहरुले उनको पैसा लुटिदिन्थे । बिहान पैसा खोइभन्दा उल्टै कुट्न खोज्थे । लुटिने क्रम दिनानुदिन बड्दै गयो । लुट्ने साथीहरु उनीभन्दा ठूला र लागूऔषधका दुब्र्यसनीमा लागेका केटाहरु हुन्थे । सात वर्षको कलिलो बालक त्यसमाथि पनि शारीरिक अशक्तउनले प्रतिकार गर्न सक्ने अवस्था थिएन् । माग्नेलाई त्यो समयमा आठ–आना,चार–आना, पच्चिस पैसाको सिक्का दिने चलन थियो । माग्दा धेरै पैसा नभए पनि सिक्का भएको कारणले गाह्रौ हुन्थ्यो ।

जती लुकाएपनि आफ्नै साथीहरुले राति निदाएपछि चोरी गरिदि हाल्थे । मागेको पैसाले धेरै ठूलो केही गर्छु भन्ने सपना नभएपनि बिरामी पर्दा चाहिन्छ भन्ने सोच उनको मनमा थियो । मरिकाटे उनले पैसा जोगाउन सकेनन् । कसैलाई राख्न दिए पनि फिर्ता होला भन्ने विश्वास थिएन । सात वर्षे बालकले बैंकमा पैसा जम्मा गर्ने सम्भव पनि थिएन् । उनको कलिलो दिमागमा पैसा जोगाउने नयाँ विचार आयो । गुहेश्वरी मन्दिर छेउको झाडीमा रुखको फेद नजिकै खाल्डो खने । त्यो खाल्डोमा एउटा ठूलो बोरा हाले । त्यही बोरामा मध्यरातमा पैसा लगेर हाल्न थाले ।

उनी दिनभरी माग्थे । राति पैसा जम्मा गर्न गहेश्वरी मन्दिर जान्थे । यसरी नै समय चलिरहेको थियो । दिन महिना, हप्ता गर्दा गर्दै २५ वर्ष बित्यो । उनले पैसा जम्मा गर्दै गए । बिरामी पर्ने, भोकै सुत्ने र अनेक हण्डर उनको जीवमा दिनहूँ जस्तै आए । तर,खाल्डोको जम्मा गरेको पैसा झिकेनन् । हिँउदको चिसो, वर्षातको झरी र चैतबैशाकको गर्मीमा पनि मागिरहे । जाडो महिनामा बाथले शरीर चल्दैनथ्यो । त्यो अवस्थामा पनि उनले त्यो पैसा चलाएनन् । २०३८ सालदेखि माग्न थालेका उनी ६३ सालको अन्त्यतिर पैसा निकाल्ने योजना बनाउन थाले । ‘सपनामा दिनहूँ को को आएर पैसा निकाल् । त्यो पैसाले तँजस्ता अनाथ अपांको सहयोग गर् भन्थे ।’ कार्कीले भने –‘यसपछि मैले पैसा निकाल्ने बिचार गरे ।’

पाँच लाख एकमुस्ट देख्दा हर्टएट्याक भएर ढलेँ २

५ वर्षदेखि एउटा खाल्डोमा राखेको पैसा उनी एक्लैलाइ निकाल्न गाह्रो थियो । उनी अरु जो पायो त्यहीलाई विश्वास गर्न सक्दैनन् थिए । किनकि, अरुलाई भन्दा लुुटिने डर थियो । त्यतिबेला गौशाला प्रहरी वृतका प्रहरी महानिरीक्षक जयराम सापकोटा थिए । सापकोटालाई उनले सबै घटनाको बेलिबिस्तार लगाए । उनको कुरा सुनेपछि सापकोटाले खाल्डोबाट पैसा निकाल्न सहयोग गरे । पैसा निकालेर साट्दा ५ लाख ५१ हजार जम्मा भएको थियो । सिक्का बाहेक कागजको सबै पैसाहरु कुहिएको थियो । सधै मागेर हिड्ने उनले पाँच लाखको एकमुस्ट रकम देखेका थिएनन् । त्यो रकम देखेपछि उनी मुर्छित बने । उनलार्इ उपचार गर्न महाराजगंजस्थित टिचिङ अस्पताल पुर्याइयो । त्यहाँबाट उनी सकुशल फर्किए ।

प्रहरी महानिरीक्षक सापकोटाले उनलाई सोधे–‘के गर्छौ यत्रो पैसा ? घरजग्गा जोड्ने हो ?’–‘हैन म यो पैसाले म जस्ताहरुको सेवा गर्छु । मैले देखेको सपना पूरा गर्छु ।’ उनले यस्तै जवाफ दिए । उनको कुरा सुनेपछि सापकोटाले खुसी हुदै उनलाई १० हजार आफ्नो तर्फबाट दिँदैभने–‘आँटेको काम पूरा होस्, खुसी रहनु, सुखी रहनु ।’

---

भिकारीदेखि समाजसेवीसम्म

त्यो पैसाले उनले विं सं २०६४ सालमा ७ जनाको टिम बनाएर जोइन्ट डिसेवल युनीटी आवाज नामक सस्था दर्ता गरे । सस्थामा द्वन्दपीडित, अपांग, अशक्त बालबालिकाहरु ल्याए । रुकुम, रोल्पालगायत विकट बस्तिका बच्चाहरु हुन् या बाबुआमा जेलमा परेका बच्चाहरु सबै बच्चाहरुलाई उनले सहारा दिए । भूकम्पपछिपनि उनको सस्थाले धेरै अनाथहरुलाई सहयोग गर्यो । उनको सस्थामा अहिले नर्सरी पढ्नेदेखि क्याम्पस पढ्नेसम्मका बच्चाहरु छन् । उनले अहिलेसम्म देशविदेशमा बस्ने नेपालीहरुको सहयोगबाट सस्था चलाइरहेका छन् । बालबालिकालाई पढाउन खुवाउन र बस्न दिन अत्यन्त गाह्रो छ ।स्रोतको लागि अशक्त शरीर लिएर एक ठाउँबाट अर्को ठाउँ धाइरहेका छन् । ४० जना बच्चा पाल्नको लागि अशक्त शरीर लिएर संर्घष गरिरहेका छन् । उनको सस्थामा कलाकारहरु जन्मदिन मनाउन आउँछन् । व्यावसायीहरु विवाहको वार्षिक उत्सव मनाउन आउछन् । यसरी नैसस्थामा विभिन्न पेशा व्यावसाय गर्ने व्यक्तिहरु आएर बच्चाहरुलाई खाना खुवाउछन् । लत्ताकपडा प्रदान गर्छन् । केही आर्थिक सहयोग गरेर जान्छन् । यसरी नै ती बालबालिकाहरुलाई सहयोग हुँदै आएको छ ।

बानेश्वरको शान्तिनगरमा स्थापना भएको उनको सस्था अहिले गोकर्णमा छ । शान्तिनगरबाट सरेर उनले गोकर्णमा जग्गा भाडामा लिएर टहरो बनाएका छन् । त्यो टहरो बनाउने स्रोत जुटाउन उनले महायज्ञ लगाएका थिए । महायज्ञमा उनले १६ जना अनाथ बच्चाहरुको ब्रतबन्ध पनि गराएका गराए । उनले बच्चाहरु राख्नको लागि राम्रोसँग टहरा बनाइसकेका छैनन् । बच्चा पाल्न अत्यतै गाह्रो भएपनि हिम्मत नहारेको कार्की बताउछन् । अहिले टहरो बनाउन सहयोग जुटाउँदै छन् । ‘सहयोगको धेरै खाँचो छ । बच्चाहरुको लागि धेरै गर्नुछ । म मरेर गएभने उनीहरुको के हुन्छ ?’ उनले भने–‘म मरेर गएपनि उनीहरुले बस्ने र अरु अनाथहरुको लागि केही गर्न सक्ने बनाएर मर्नुछ ।उनीहरु फेरि सडकमा आएभने मैले यत्रो गरेको केही अर्थ हुदैन् ।’

परिवारसँगको सम्बन्ध

२८ वर्षअघिदेखि उनी घरमा गएका थिएनन् । परिवारले उनको माया मारिसकेको थियो । काजक्रिया नै गरिसकेको थियो । उनलाई यसको बारेमा केही थाहा थिएन् । उनलाई घरपरिवारको भन्दा आफूले पालेको बच्चाहरुका माया लाग्थ्यो । उनी समाजसेवामा लागेपछि उनको चर्चा परिचर्चा हुँदै थियो । उनको घरका परिवारहरुले टिभी मार्फत उनी जिउँदै भएको थाहा पाए । त्यसपछि खोज्दै उनका परिवारहरु आए । उनको फेरि पुर्नजन्म गरेर न्वारान गरियो । अहिले परिवासँग राम्रो समबन्ध रहेको उनी बताउँछन् । सात वर्षको उमेरमा घर छोडेका २८ वर्षपछि परिवासंग पुर्नमिलन भयो । अहिले उनी ४४ वर्षको भइसकेका छन् । कार्की महिनामा १ पटक पशुपती आर्यघाट जाने बताउछन् । त्यहाँ जादा मनमा शान्ति मिल्ने उनको तर्क छ । उनले कहिलेकाही पशुपतीमा माग्न बसेकाहरुलाई खानासमेत खुवाउने गरेका छन् । भन्छन् – ‘अचानोको चोट अचानोले नै बुझ्छ खुकुरीले बुझ्दैन् ।’

प्रचण्ड सरकारले अनाथको पैसा पचायो 

उनी नेपाल सरकारले अनाथ अपांगलाई कहिल्लै नहेरेको बताउँछन् । सरकार र राजनीतिक दलका नेताहरुले अनाथ बालबालिकाहरुलाई आएको पैसामा बार्गेनिङ गर्ने गरेको उनको आरोप छ । ‘२०६५ मा बनेको प्रचण्ड सरकारमा पम्फा भुसाल महिला तथा बालबालिका मन्त्री थिइन् । सरकारले १० लाख दिने कुरामा पनि उनीहरुले दिएनन् ।’ कार्कीले भने– ‘त्यहाँका सचिव र अन्य कर्मचारीहरुले १० लाख पैसामा ३ लाख पैसा पाउनुहुन्छ । अरु हामीले पावर लगाएकोले त्यो हाम्रो हुन्छ भने ।’ त्यस्तो प्रतिक्रिया आएपछि त्यो पैसा उनले नलिएको बताउँछन् ।

उनलाई अहिले विभिन्न संघ सस्थाले विभिन्न सम्मान गरेको छ । पछिल्लो समय सरकारबाट पनि सम्मानित भएका छन् । उनले गरेको काम बुझ्नेजतिले उनलाई राम्रो भनेका र सहयोग गरेका छन् । तर उनी सम्मानमा हैन अनाथका लागि सहयोग गर्न आग्रह गर्छन् । गास बास र कपासबाट बञ्चित बालबालिकाहरुको जीवन बदल्न आग्रह गर्छन् । यस्तो सोचले उनलाई ‘रियल लाइफ हिरो’ भन्ने धेरै छन् । उनी असली जीन्दगीका हिरो त हुन नै, आफ्नो जीन्दगीमा आधारित रहेर चलचित्र पनि बनाएका छन् । त्यसमा आफू जन्मेको ठाउँमा गएर सुटिङ गराएका छन् । आफ्नो जीन्दगीको कथा भएकाले आफैँ अभिनय पनि गरेका छन् ।

‘जो जति सक्छ, त्यति नै गर्छ । तपाईहरु पनि जति सक्नुहुन्छ त्यति नै गर्नुस् ।’ उनी बारम्बार आग्रह गर्छन्– ‘मेरो सपना भनेको नै मैलै पालेको जस्ता अनाथ बालबालिकाहरु अरु सडकमा नहुन् । सबै बालबालिकाले पढ्न पाउन् । खान पाउन् । बस्न पाउन् । सबैजनाले सानै भएपनि योगदान गर्नुहोस् ।’ प्रस्तुतिः सागर बुढाथोकी  

अपांग तिरस्कृत तिलबहादुर कार्की समाजसेवी