रमण पनेरु

दिपकराज गिरी छक्का पञ्जाले चर्चाको शिखर चुम्दै गर्दा देखि थुप्रै विवादहरुमा समेत तानिए । कहिले महिला प्रतिको एकदमै संकिर्ण धारणा प्रस्तुत गरेकोमा उनको विरोध भयो त कहिले प्रतिलिपि अधिकार हनन गरेको आरोप लागेका एक युवाले आत्महत्या गरेको सन्दर्भमा उनी पटकपटक आलोचनाका पात्र बनि रहे । त्यतिमात्रै नभएर सुदूरपश्चिमका दर्शकहरुमाझ उनको छवि त्यति राम्रो हुन सकेन । त्यसको कारण उनले सो चलचित्रमा प्रयोग गरेको भाषा थियो । अछामी भाषा भनेर जथाभावि बोलेको अछामी भाषी र अछामी भाषा सुनेका कसैलाई पनि चित्त बुझेन । त्यति हुँदा हुँदै पनि उनको चलचित्र व्यावसायिक रुपमा एकदमै सफल भयो ।

यति विवादपश्चात छक्का पञ्जा दुई बनाउँदै गर्दा पनि उनी विवादमा आउन छाडेनन् । पहिलो विवाद त उनले कान्छा नेपालीको ‘नसमाउ नाडीमा’ बोलको गीत अनुमति विना नै गाएको भनेर सुरु भयो । पहिले आफै मात्र गीतकारमा उल्लेख भएको सो गीतमा पछि कान्छा नेपालीका नाती प्रिन्स नेपालीको नाम समेत उल्लेख गरिएको थियो । यो चोरीको बचाउ गर्नका लागी उनले लामै समय तर्क वितर्क गरेपनि जनस्तरमा सबैले कान्छा मगर नेपालीको प्रति अन्याय भएको नै माने । त्यसैले पहिलेका ‘सुर्के थैली खै’, ‘पुर्वपश्चिम रेल’ जस्ता गितहरुको तुलनामा यो गीत त्यति माथि उठ्न सकेन ।

त्यो विवादका कारण हुनुपर्छ उनले फेरी अर्को गित तयार पारे । उनका हरेक चलचित्रमा एउटा सुर्के थैली र पूर्वपश्चिम रेल जस्ता चर्चित गित हुने गर्दथे । त्यसैको निरन्तरता ‘नसमाउ नाडीमा’ गितले दिन नसकेकोले होला उनले सुटिङ्ग सकिएपछि पनि थप एक गीतको मिहिनेत गरे । तर विडम्बनाको कुरा यस पटक पनि उनलाई गीत चोरेको आरोप लाग्यो । अघिल्लो पटक कान्छा मगर नेपालीको गीत चोरेको आरोप लागेका उनलाई यसपटक डिमार्चा ब्याण्डको गीत चोरेको आरोप लाग्यो ।

डिमार्चाको भाका चोरीको आरोप लाग्दै गर्दा यसको थप खोजी पनि सुरु भयो । यो भाकाको वास्तविक श्रोतको खोजी पनि सुरु भयो । यो भाका डि मार्चा पछि श्रृंखला जोशीले पनि गएकी रहेछिन् । उनकै गितमा गणेश परियार र नन्दकृष्ण जोशीलाई यो गितको श्रेय दिइएको पाइएपछि बल्ला यो भाकाको वास्तविक श्रोत सुदूरपश्चिमका देउडा गायक नन्दकृष्ण जोशी भएको थाहा भयो ।

त्यसो त यो गित हालसालै पनि नेपाल आइडलमा सन्ध्या जोशीले गाएकी थिइन् । नेपाल आइडलले पनि वास्तविक गित र लय संकलनको श्रेय दिने क्रममा नन्दकृष्ण जोशी र नरेन्द्रराज रेग्मीलाई दिएको छ । वास्तविक गायकका रुपमा पनि उनै नन्दकृष्ण जोशीको नाम उल्लेख गरेको छ ।

दिपकराज गिरीको छक्का पञ्जासम्म आइ पुग्दा भने त्यो क्रम टुटेको छ । छक्का पञ्जाको गितको शिर्षक नै पनि फेरेर ‘म त यता किनारमा’ राखिएको छ । हरिवंश आचार्य र आस्ता राउतको स्वर रहेको यो गितमा संगित उत्तम संजेल उल्लेख गरिएको छ भने संगित संयोजकमा आलमोडाराना उप्रेती रहेका छन् । आलमोडा यस अघि विवादमा आएको नसमाउ नाडिमा गितको समेत संगित संयोजक थिए ।

गायक नन्दकृष्ण जोशीका पुराना अन्तर्वार्ताहरुमा उनले आफ्नै स्वरमा यो गित स्वरबद्ध गरेका छन् । फाटेका जाँघे (सुरुवाल) लाउँदै सबैको हाँसो र उपहासको पात्र भएर सुदूरपश्चिम र मध्यपश्चिमका भाकाहरु आम सञ्चार माध्यम सम्म पु¥याउन जीवनभर लागी रहने नन्दकृष्ण जोशी जस्ता श्रष्टाहरुलाई उनले संकलन गरेको भाकाको श्रेय दिन सम्म कञ्जुस्याँइ गर्नु र सांस्कृतिक पहिचान बोकेका यस्ता भाकाहरुको मौलिकता नै मेटिने गरेर तिनको व्यवसायिक रुपहरु बाहिरिनुले त्यस्ता भाकालाई क्षणिक चर्चा त अवश्यै दिन्छ तर त्यसले मौलिकतालाई भने पुरै मेटिदिन्छ । अझै पनि डोटेली भाषा नेपालका ३ प्रतिशत जनताले बोल्ने भाषा हो । यो भाषा नै नेपाली भाषाको मूल भाषाका रुपमा मानिन्छ । जुम्लाको सिञ्जा उपत्यकाबाट उत्पत्ति भएको नेपाली भाषाको इतिहास बोकेको डोटेली भाषा र भाका माथिको यस किसिमको प्रहारले छक्कापञ्जा समूहले पक्कै पनि इतिहासप्रति अन्याय गरेका छन् । आशा छ उनीहरुले यो भूल समयमै सच्याउने छन् ।

अचम्मको कुरा के छ भने धुर्मुस सुन्तलीले निर्वाचन आयोगको जनचेतनामुलक विज्ञापनमा मुखमा कालो पोतेको र भाषा विगारेर मधेसी जनताको मनमा ठेस पुर्याएको भनेर विवाद आउँदा सो विज्ञापन तुरून्तै हटाइन्छ तर सुदूरपश्चिमेली जनताको भाषा र भाका विगार्दा चाहिँ कहि कतै माफि मागिएको या गल्ती स्वीकार गरिएको पाइँदैन । सायद सुदूरपश्चिमेली जनताहरू आफै पनि आफ्नो भाषा र भाकाका सन्दर्भमा चनाखो हुनुपर्ने पो हो कि ? नत्र त्यहाँका भावी सन्ततीलाई संस्कृति र संस्कार चिनाउन नै नसकिने अवस्था आउन सक्छ ।

Raman Paneru