पछिल्ला केही दिनखेखि देशको पश्चिमी क्षेत्रमा सिनजियाङमा रहेका अल्पसंख्यक मुसलमानप्रति रवैया देखाएका कारण चीनको चर्को आलोचना भइरहेको छ । चीनले यो राज्यमा ठूलो संख्यामा मुसलमानलाई क्याम्पमा कैद गरेर राखेको आरोप आलोचकहरुले लगाएका छन् ।

 

एउटा संयुक्त राष्ट्रसंघीय कमिटीले सिनजियाङमा करिब ८ लाख मुसलमानलाई हिरासतमा राखी उनीहरुलाई ‘दोस्रो पटक शिक्षा’ दिइरहेको जानकारी दिएको थियो । सिनजियाङमा मुसलमानलाई बन्दी बनाइएको धेरै प्रमाणहरु सार्वजनिक भएका छन् । चीनलले सो क्षेत्रमा धेरै मुस्लिम अल्पसंख्यकहरूलाई असुरक्षित पारेको छ । सिनजियाङको वरिपरि चिनियाँ सरकारको व्यापक निगरानीले सो क्षेत्रलाई 'वायुको जेल’ भनी वर्णन गरेको छ ।

 

वीगर समुदायको सिनजियाङसँग लामो समय इतिहास छ । जुन चीनमा १.४ अर्ब जनसंख्या भएको राष्ट्रको लगभग २२ मिलियन जनसंख्याको बस्ती भएको क्षेत्र हो,  सिनजियाङ । सिनजियाङमा कुल जनसंख्याको आधा भाग मुस्लिम भए पनि उनीहरुको कुरा चल्दैन । त्यहाँ तिनीहरुलाई  दमन गरेर राखेको छ । एक रिर्पोटका अनुसार मुस्लिम समुदायको लागि अहिले पनि चीनको सिनजियाङमा दास प्रथा रहेको पुष्टि गरेको छ । तर चीनले आफूहरु सो क्षेत्रमा आप्रवासीवाद कार्यक्रमको रूपमा स्वैच्छिक व्यावसायिक प्रशिक्षण सञ्चालन गरिँदै आइरहेको जनाएको छ ।

 

आमा बुवालाई भेटन आएकी टरसुनको पीडा

मिह्रगुल टरसुन उर्मिकले जब आफ्नो आमा बुवालाई भेट्न चीनको  सिनजियाङ पुगिन् तब उनलाई थाहा थिएन तीन वर्ष उनका लागि कति पीडादायक हुनेछ भन्ने । हो, टरसुन आमा बुवालाई भेटेर चीनबाट जब फर्किन थालिन् उनलाई एयरपोर्टमा मुसलिम भएकै कारण सोधपुछ गर्न थालियो । टरसुनलाई विभिन्न किसिमका मानसिक यातना दिँदै प्रशासनका अधिकारले सिनजियाङगमा बासोवास गर्ने व्यक्तिहरुलाई कसरी चिन्छस भनेर धेरै प्रश्नहरु तेर्सेयाए । जब टरसुनले चिनिया अधिकारीहरुको जवाफ दिन सकिनन्, अनि उनलाई हिरासतमा लियो ।

 

उनीसँग रहेका तीनवटा बच्चालाई अलग गरेर टरसुनलाई तीन महिनासम्म हिरासतमा राखियो । टरसुनल तीन महिनापछि नजरबन्दबाट बाहिर आउँदा डाक्टरले उनलाई भने 'तपाईंको बच्चा मोहनेद अस्पतालमा छ ।' अस्पताल जाँदा उनको बच्चाको मृत्यु भइसकेको थियो । टरसुनले त्यसपछि आफ्नो दुईवटा बच्चा लिएर मृत्यु भएको बच्च मोहनेदको यादमा आफ्नो जीवन बताइरहेकी छन् ।

 

सिनजियाङग क्षेत्रमा बसोबास गर्ने मुस्लिम समुदायसँग चिनिया सरकारले यस्तै किसिमको अभद्र व्यवहार गर्दै आइरहेको छ । टरसुन भन्छिन्, 'म आफ्नो बच्चा मोर्स र एलिनालाई मृत्यु भएका छोरा मोहनेदको बारेमा भन्छु कि चीनको सरकारले उसको भाइलाई कसरी हत्या गरियो ।' टरसुनका अनुसार सिनजियाङ क्षेत्रमा बासोवास गर्ने बहुसंख्यक मुस्लिम र बेइजिङको झगडामा आफ्नो बच्चा सिकार भएका छन् । सिएनएनको रिपोर्टअनुसार सियांजी क्षेत्रका आठ लाख मुस्लिम जनतालाई चिनिया सरकारले हिरासतमा राखेर चिनियाँ गतिविधिबारे शिक्षा दिइरहेको छ ।

 

को हुन वीगर ?

चीनको पश्चिमी प्रान्त सिनजियाङमा रहेका एक करोडभन्दा धेरै वीगर समुदायका मानिस मुसलमान छन् । सांस्कृतिक रुपमा मध्य एसिया देशका निटक मान्ने उनीहरूको भाषा पनि टर्कीसँग मिल्दोजुल्दो छ ।

 

केही वर्षयता ठूलो संख्यामा चीनका बहुसंख्यक नस्लीय समूह ‘हान’ सिनजियाङमा बस जानु एक संवेदनशील मुद्दा बनेको छ । अर्को समूह हावी भएपछि वीगर समुदायका मानिसको सिनजियाङबाट रोजगारी र संस्कृति खतरामा पर्न थालेको हो । 

 

कहाँ छ सिनजियाङ ?

सिनजियाङ चीनको पश्चिम क्षेत्रको सबैभन्दा ठूलो प्रान्त हो । यसको सिमाना भारत, अफगानिस्तान र मंगोलियालगायतका केही देशसँग जोडिएको छ । यसलाई पनि तिब्बतलाई जस्तै स्वायत्त क्षेत्र भनेर पनि चिनिन्छ । तर यहाँको सरकारको साँचो बेइजिङको हातमा रहेको छ ।

 

वर्षौँदेखि यो प्रान्तको अर्थव्यवस्था खेती र व्यापारमा केन्द्रित रहँदै आएको छ । २० औं शताब्दीको सुरुवातमा वीगर समुदायले केही समयका लागि मात्रै भए पनि सिनजियाङ प्रान्तलाई स्वतन्त्र घोषणा गरेका थिए । पछि १९४९ को कम्युनिष्ट क्रान्तिपछि यो प्रान्त चीनको एक भाग बनेको हो ।

 

अहिले सिनजियाङमा के भइरहेको छ ?

२०१८ को अगस्ट महिनामा संयुक्त राष्ट्रसंघको एक मानवअधिकार समितिले बताएको थियो की ‘वीगर स्वायत्त क्षेत्र नजरबन्दमा’ परेको छ । त्यसबेला यहाँ १० लाख मानिस हिरासतको जीवन बिताइरहेको बताइएको थियो ।

 

मानवअधिकार संगठनका अनुसार एकातर्फ बन्दी क्याम्पका राखिएका मानिसलाई चिनियाँ भाषा सिकाउने गरिन्छ । उनीहरुलाई चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङप्रति वफादार रहेको कसम पनि खान लगाइन्छ । र उनीहरुको आफ्नो धर्म र संस्कृतिको आलोचना पनि गर्न लगाइन्छ ।

 

वीगर समुदायले कडा निगरानीको सामना पनि गर्नु परेको छ । उनीहरुको घरको ढोकामा क्यूआर कोड्स लगाइएको छ र अनुहारलाई चिन्नका लागि क्यामरा पनि फिट गरिएको छ । अधिकारीले आफूले चाहेको बेलामा घरभित्र को छ भनेर थाहा पाउन सक्छन् ।

चीन वीगर समुदाय सिनजियाङ