वर्षाको जोखिम टरेको छैन, केही दिन सचेत हुन आवश्यक (भिडियोसहित)
लगातारको वर्षाले देशभर बाढी, पहिरो र डुबानले जनजीवन अस्तव्यस्त पारेको छ । यसबाट थुप्रै धनजनको क्षति हुनुका साथै सयौं मानिसहरु विस्थापित भएका छन् । यतिसम्म कि राजधानी काठमाडौंमा ठूलाठूला अपार्टमेन्टमा बस्ने मानिसलाई समेत डुंगा चलाएर उद्धार गर्नुपरेको छ ।
वरिष्ठ मौममविद् एवम जल तथा मौसम विज्ञान विभागकी प्रवक्ता डा. अर्चना श्रेष्ठका अनुसार अझै केही दिन निरन्तर वर्षा हुनेछ । मनसुन सक्रिय केही कम जस्तो देखिएपनि अझै केही दिन लगातार देशभर वर्षा हुनेछ । सोमबारसम्म अविरल वर्षा र त्यसपछि मौसम सफा हुने, बादल लाग्ने तथा पानी पर्नेक्रम चलिरहने उनी बताउँछिन् ।
यसपटक न्यून चापीय प्रणाली मध्य तराई क्षेत्रमा पनि बलियो गरी विकसित भएकाले निरन्तर वर्षा भएको हो । यसैका कारण मध्य तराईकासाथै पूर्वी नेपाल र राजधानी काठमाडौंमा पनि अविरल वर्षा भएको हो ।
मौसमविद् श्रेष्ठ भन्छिन्, ‘बंगालको खाडीबाट नेपाल प्रवेश गरेको वायुको असर कायमै रहेको र यसले केही दिन अझै प्रभाव पार्नेछ । डराउनुपर्ने स्थिति त छैन, तर सचेत चाहिँ हुनुपर्छ । ’
">
श्रेष्ठका अनुसार यसपटक बाराको सिमरामा रेकर्डब्रेक गर्ने गरी पानी परेको छ । यसअघि सन १९७८ मा २६६ मिलिलिटर पानी परेकोमा यसपटक ३०० मिलिलिटर पानी परेको छ । अन्य क्षेत्रको वर्षा भने सामान्य नै हो । कुनै रेकर्ड कायम भएको छैन ।
वर्षा सामान्य भएपनि यसले पुर्याएको नोक्सानी भने अपूरणीय छ । काठमाडौंदेखि देशका विभिन्न स्थानमा जति क्षति भयो, त्यसको असर वर्षा होइन । अव्यवस्थित बसोबास, खोलानाल तथा नदी अतिक्रमण, ढल निकास नहुनु, कुलो कुलेसोको अव्यवस्था लगायतका कारणले डुबानको समस्या आएको हो ।
लगातार पानी पर्दा स्वाभाविक यसले बग्ने बाटो खोज्छ । तर, बग्ने खोला नै अतिक्रमण गरेर घर टहरा बनाएपछि डुबान नभए के हुन्छ ? यो शहरी विकासको व्यवस्थासँग जोडिएको विषय हो । यसमा सरकार गम्भीर हुन जरुरी छ ।
जहाँसम्म पहाडी क्षेत्रमा पहिरो गएको कुरा छ, यसमा पनि जंगल विनाश र माटोको गुणमा भर पर्छ । लगातारको वर्षाले कुनै क्षेत्रको माटोले चट्टासँगको सम्र्पक छोड्न सक्छ । यसका लागि कस्तो ठाउँमा घर बनाउने वा बनाइएको छ भन्ने कुरा महत्वपूर्ण हो ।
मौसमविद् श्रेष्ठ भन्छिन्, ‘ अहिले हामीसँग शतप्रतिशत मौसमको भविश्यवाणी गर्ने क्षमता छैन । हामी सेटलाइटका तस्बिरका आधारमा भविश्यवाणी गरिरहेका छौं । केही अन्य आधारलाई पनि विश्लेषण गर्छौ । जबसम्म राडार प्रणाली स्थापना गरी संचालन हुँदैन, तबसम्म यो समस्या रहिरहन्छ । ’
श्रेष्ठका अनुसार सुर्खेतमा जडित राडार प्रणालीबाट जति सूचना लिनुपर्ने हो त्यति लिन सकिएको छैन । प्रणाली सुर्खेतमा तर कार्यालय कोहलपुरमा राखेका कारण समन्वयमा समस्या छ । कार्यालय नै सुर्खेतमा राख्ने विषयमा छलफल चलिरहेको छ ।
यस्तै, उदयपुर र पाल्पामा राडार प्रणाली स्थापना गर्ने प्रक्रिया अघि बढिसकेको छ । २०७७ साल भित्र राडारका आवश्यक सामग्री खरिद गरी स्थापना प्रक्रिया अघि बढ्ने छ । यसका लागि करिब ६० करोड रुपैयाँ खर्च हुनेछ । सुर्खेतको राडारका लागि अमेरिकाबाट सामान ल्याइएकाले अब पनि अमेरिकाबाट नै ल्याउने सम्भावना बढी रहेको छ ।
केही महिना अघि बारा र पर्सा जिल्लामा टोर्नेडोबाट त्रसित भएका सर्वसाधारणले फेरिपनि आकाशमा कालो बादल देख्दा त्यस्तै समस्या आउने हो कि भन्ने चिन्ता प्रकट गरेका छन् । यो विषयमा श्रेष्ठ भन्छिन्,‘ टोर्नेडोको सम्भावना छैन । टोर्नेडो आउने भनेको प्रि मनसुन अर्थात फागुन चैततीर हो । अहिले सम्भावना छैन, डराउनु पर्दैन । ’
जलवायु परिवर्तनको अशर विश्वव्यापीरुपमा परिरहेकाले नेपालमा पनि यसका खतरनाक संकेतहरु देखा पर्न थालेका छन् । नेपालले जलवायु परिवर्तनको खतरनाक अशर अब हिमालयमा भोग्नुपर्ने श्रेष्ठको चेतावनी छ । उनका अनुसार हिमनदी पग्नले र हिमताल फुटने जोखिम निकै नजिक आइसकेको छ ।
पछिल्लो समय नेपालमा मौसमलाई ख्याल गरेर विकास निर्माण, खेतीपातीका काम गर्न थालिएको छ । यसका लागि बिभाग र कृषी मन्त्रालय, बन तथा भू–संरक्षण मन्त्रालयसँग लगातार छलफल भैरहेको छ । कस्तो हावापानीमा कस्ता बनस्पती लगाउने, कुन खेती गर्ने कुन नगर्ने लगायतका विषयलाई सम्बोधन गर्नेक्रम सुरु भैसकेको छ ।
